راز ماندگاری اندیشه مطهر | گفتگو با دکتر هاشمی‌گلپایگانی، مسئول طرح ملی «بینش مطهر»
آثار استاد شهید مطهری در عین حال که دارای مبانی عمیق فکری و فلسفی است، مطالب را با زبانی ساده و روان و قابل استفاده برای همگان بیان کرده است. او با قلمی روان و فکری توانا در تحلیل مسائل اسلامی و توضیح حقایق فلسفی با زبان مردم، بی قلق و اضطراب به تعلیم و تربیت جامعه پرداخت.
امید حسینی نژاد | شهرآرانیوز؛ شاید آن عضو گروهک فرقان که در شامگاه ۱۲ اردیبهشت، اسلحه را به سمت استاد مطهری نشانه رفت و او را به شهادت رساند، گمان می‌کرد با شلیک این گلوله به مغز او و به پایان رساندن حیات مادی اش، اندیشه‌های متبلور یافته اش نیز به پایان خواهد رسید.
اکبر گودرزی و اعضای گروهک فرقان با این خیال خام به دنبال آن بودند تا با از میان برداشتن استاد مرتضی مطهری، مانع از توسعه اندیشه‌های مترقی او شوند؛ به همین دلیل مغز او را نشانه رفتند. اما این شهادت سبب رغبت بیشتر مردم و انسان‌های علاقه‌مند به آشنایی با اندیشه‌های اسلامی و انقلابی با رشحات قلمی این بزرگمرد عصر حاضر شد.
شهیدمطهری همان اندیشمندی است که امام خمینی (ره) او را حاصل عمر خویش خواند و به همه جوانان و صاحبان خرد توصیه کرد که همه آثار او را بخوانند. پس از شهادت استاد مطهری، موجی از اشتیاق برای مطالعه آثار ارزشمندش ایجاد شد. در زمان حیات او نیز مردم و نخبگان از سخنرانی‌های آتشین او بهره برده بودند.
زمانی که با صدایی رسا می‌گفت: «اگر حسین بن علی (ع) بود می گفت: اگر می خواهی برای من عزاداری کنی، برای من سینه و زنجیر بزنی، شعار امروز تو باید فلسطین باشد. شمر ۱۴۰۰ سال پیش مرد. شمر امروزت را بشناس. شمر امروز موشه دایان است.» این فریاد‌هایی که از جان برمی خاست و بر دل‌های زلال مردم می‌نشست و همین سخنرانی‌ها بود که موجی از انقلابیگری میان مردم ایجاد کرد.
امروز ۳۳ سال از شهادت استاد مطهری گذشته است. از او آثاری ارزشمند در حوزه اندیشه اسلامی و انقلابی برجای مانده است و علاقه‌مندان به آشنایی با این اندیشه‌های ناب این کتاب‌ها را مطالعه می‌کنند. نظام فکری استاد مطهری مبتنی بر اندیشه‌های ناب اسلام محمدی است. او سال‌ها زانوی ادب بر محضر بزرگانی، چون امام خمینی (ره) و علامه طباطبایی (ره) زد و بهره گیری از دریای وجودی این دو بزرگ، شخصیتی کم نظیر از او ساخت.
در طول سال‌ها تلاش‌های زیادی برای آشنایی بیشتر مردم با اندیشه‌های استاد مطهری صورت گرفته است. انتشارات صدرا مجموعه آثار او را در قالب کتاب منتشر کرده است و علاقه‌مندان بسیاری به مطالعه این آثار می‌پردازند.
در سال ۷۸ طرح مطالعات مجموعه آثار شهید مطهری به صورت رسمی در دانشگاه امام صادق (ع) به عنوان واحد درسی گنجانده شد. پس از گذشت مدتی این طرح منسجم‌تر شد و در سال ۹۰ به عنوان یکی از طرح‌های قابل اجرا در کشور به وزارت ورزش و جوانان معرفی شد. پس از بررسی‌های اولیه این طرح برای اجرا در استان‌های مختلف ارائه شد و استان خراسان رضوی پیشگام برگزاری آن در سطوح مختلف شد. این طرح در سه سطح در حال برگزاری است و تا امروز، علاقه‌مندان بسیاری در این طرح شرکت می‌کنند.
دکتر محمدصالح هاشمی گلپایگانی طراح و مدیر اصلی طرح «بینش مطهر» در کشور است. او در رشته فلسفه و کلام اسلامی در دانشگاه امام صادق (ع) تحصیل کرد و سال‌ها در این دانشگاه به فعالیت‌های علمی پرداخت. او در حال حاضر مسئول طرح ملی «بینش مطهر» و رئیس ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور است. به بهانه سالگرد شهادت شهیدمطهری گفت وگویی با او درباره واکاوی زوایای مختلف این طرح داشته ایم.
آشنایی شما با آثار شهید مطهری و بهانه پیگیری شما برای به ثمر رساندن این طرح چه بود؟
فردی به نام مرتضی پالیزبانی، فرمانده ما در جبهه، در دانشگاه تهران، دانشجوی رشته فلسفه بود. سخنران ماهری بود و به آثار استاد مطهری بسیار علاقه‌مند بود. روزی ما را که حدود ۳۰ نفر بودیم، جمع کرد و درباره شهید مطهری حرف زد و بعد از همه پرسید چند کتاب ایشان را خوانده اند. هر کسی جوابی داد. در پایان نشست. به دلیل نفوذ کلامی که داشت، بچه‌ها مرخصی گرفتند، رفتند شهر و کتاب‌های استاد مطهری را خریدند. پس از بازگشت، در همان چادر شروع به مطالعه کتاب‌ها کردند. مرتضی پالیزبانی، قبل از عملیات فکه، برای تشجیع رزمندگان، نوار روضه خوانی استاد مطهری درباره وقایع کربلا را تهیه و پخش کرد. اما در شب عملیات، به دلیل اصابت ترکش به شهادت رسید. بعد از شهادت، در جیب لباسش نوشته‌ای یافتند.
شهید پالیزبانی در وصیت نامه اش نوشته بود: «مطهری، مطهری، مطهری را در یابید.» به نظرم روی سنگ قبرش نیز جمله «مطهری را در یابید» حک شده باشد. تلاش شهید پالیزبانی و ریختن خون وی، بر عزم بنده برای شناخت افکار مطهری تأثیر داشت. مطالعه کتاب‌های شهید مطهری که از دو کوهه، مقر رزمندگان، آغاز شده بود، و همچنان ادامه یافت، رشد عقلی جدی برایم به ارمغان آورد.
شما سال‌ها با راه اندازی طرح بینش مطهر به دنبال آشناسازی مردم و نخبگان با اندیشه‌های شهید مطهری بوده اید. به نظر شما نظام فکری استاد مطهری چه ویژگی‌هایی دارد؟
آثار استاد شهید در عین حال که دارای مبانی عمیق فکری و فلسفی است، مطالب را با زبانی ساده و روان و قابل استفاده برای همگان بیان کرده است. او با قلمی روان و فکری توانا در تحلیل مسائل اسلامی و توضیح حقایق فلسفی با زبان مردم، بی قلق و اضطراب به تعلیم و تربیت جامعه پرداخت. بسیار دشوار است که انسانی بتواند در ضمن تعمق و تفقه در مسائل، آن‌ها را به زبانی ساده و روان بیان کند و مطالب را آن گونه که باید و شاید و به تناسب فهم و درک مخاطب ارائه دهد.
به این دلیل است که این آثار، راهی است هموار، مطمئن و مؤثر به سوی شناخت هر چه بهتر معارف اسلامی و آشنایی با مبانی اسلام؛ لذا به همه کسانی که می‌خواهند در عصر حاضر، معرفت را از سرچشمه زلال و پاک آن برگیرند و عطش حقیقت جویی خود را فارغ از دغدغه‌های گوناگون و بدون ترس از آلودگی و شبهه بر طرف کنند، گام نهادن در این راه توصیه می‌شود.
همچنین کسی که با آثار شهید مطهری مأنوس می‌شود، می‌آموزد که همچون او در عین استفاده از مبانی محکم عقلی و استدلالی، با زبانی شیوا و روان، اندیشه‌های منطقی و متقن را به گونه‌ای ارائه دهد که مخاطب، آن را پذیرا شود و باور کند.
مجموعه آثار شهید مطهری، خلق یک نظام واحد فکری و ارائه چارچوب مشخصی از اندیشه اسلامی است. در نگاه نخست به این مجموعه، این طور به نظر می‌رسد که ایشان به موضوعات مختلف و پراکنده که در مقاطع مختلف زمانی و مناسبت‌ها و پیشامد‌ها مطرح می‌شده اند، پرداخته است.
با توجه به اینکه شما مجموعه آثار استاد را منظم و دسته بندی و با سبک و سیاقی جدید منتشر کرده اید، به نظر شما نگاه روزآمد استاد و آشنایی با نیاز‌های زمانه چه تأثیری در جهان بینی استاد داشته است؟
شهید مطهری مطلبی به این مضمون دارند که این آرزو به دلم ماند که جایی آن گونه قلم بزنم و بنویسم که خودم می‌خواهم. همواره قلم من در جهت پاسخ به سؤال‌ها و رفع نیاز‌ها حرکت کرده است. یا در جا‌های دیگر یادآور می‌شود که بحثی را که مطرح می‌کند، به پرسش‌هایی بازمی گردد که از وی سؤال شده یا در جامعه مطرح است.
اول کتاب «مسئله حجاب» می‌گوید: در مراوده با جوانان دریافتم که بیشترین گرفتاری آنان به مسائل فکری و عقیدتی باز می‌گردد. جوانان عناد ندارند، بلکه مطالب درست به آنان تفهیم نشده است.
ایشان به مباحثی نپرداخت که در کتاب‌خانه‌هابایگانی شود و کسی به سراغشان نرود، بلکه خود دنبال نیاز‌ها و شبهه‌های موجود در جامعه رفت و همواره دغدغه اش، اسلام و نیاز‌های زمان و مقتضیات زمان بود.
معتقد بود که اسلام پاسخ گوی همه نیاز‌های ماست. اما چرا اکنون مشکلات وجود دارد؟ پاسخ می‌داد، زیرا ما نتوانسته ایم از اصول ثابت اسلام، مواد لازم و به زبان روز را استخراج کنیم و به جامعه و ازجمله جوانان ارائه دهیم. علت ماندگاری و طرح آن‌ها تا امروز، همین ویژگی است. کار معلم همین است. معلم می‌خواهد با فکر و روح و جان مخاطبانش تعامل برقرار کند تا نیاز‌ها و دردهایش را دریابد.
با توجه به اینکه آثار شهید مطهری مربوط به سال‌ها پیش است، آیا این آثار کهنه و قدیمی نشده به گونه‌ای که دیگر برای زمان فعلی کارایی نداشته باشد؟ آیا آثار شهید مطهری پاسخ گوی نیاز‌های جامعه به خصوص نسل جوان است؟
از ویژگی‌های آثار شهید مطهری این است که قابلیت به روز شدن و ناظر به زمانه بودن را دارد و این رویکرد را نیز به مخاطب خود می‌آموزد. این موضوع برای شهید مطهری یکی از دغدغه‌های جدی بوده و کتاب «اسلام و مقتضیات زمان» ایشان ناظر به همین موضوع است. قرآن کریم و تعالیم اسلامی که مربوط به ۱۴۰۰سال پیش بوده است، دارای رمز و رازی است که تا ابد جدید و نو می‌باشد. اگر از تعالیم قرآن کریم و دین خاتم الگوبرداری تعلیمی و اثری علمی خلق شود، آن اثر به همان نسبت به روز و پایدار خواهد بود.
ایشان اگر به مباحث حقوق زن در اسلام وارد می‌شود، یکی از پایه‌های بحث را بر مبنای «اسلام و تجدد» گذاشته است، سپس بر اساس این مبنا و با توجه به اصول ثابت و متغیرات زمانه، به بحث درباره موضوع مد نظر می‌پردازد. اگر به بحث قیام عاشورا و نهضت حسینی می‌پردازد، می‌آموزاند که: «شمر هزار و سیصد سال پیش مرد؛ شمر امروز را بشناس.»
به دلیل همین ویژگی است که پس از چند دهه که از خلق آثار ایشان می‌گذرد، هنوز به جامعیت و خوبی آن آثار، مجموعه‌ای خلق نشده است و گویی بعضی مطالب را در همین زمان و برای وضع امروز و حتی فردای جامعه ما بیان کرده اند؛ لذا آثار آن بزرگوار، مثل یاد او زنده است. کتاب‌های شهید مطهری قابل مردن و تمام شدن نیست. نه در سخن حق و نه در کلام حکمت، تکرار نیست و هنوز جامعه و نسل جوان جامعه فرهنگی و علمی ما، به دانستن همان مطلبی که آن بزرگوار از زبان قلمش فیضان کرد و در اختیار امت اسلام گذاشت، محتاج هستند.
هدف دوره مطالعاتی بینش مطهر در راستای کادریابی و کادرسازی و تربیت مربی و مدرس آثار شهید مطهری چگونه محقق خواهد شد؟ آیا اندیشه جویان صرفا با مطالعه کتب از توانمندی تدریس و ترویج این آثار برخوردار خواهند شد؟
در راستای تربیت مربی و مدرس آثار شهید مطهری که هدف اصلی این طرح مطالعاتی است، گام نخست، مطالعه آثار و مباحثه آن‌ها به صورت قوی و منظم است که با شرکت در کلاس و جمع بندی استاد و رفع سؤالات و شبهات مرتبط توسط وی، تکمیل می‌شود. در گام بعد، مطالعه درسنامه‌ها و استفاده از لوح‌های فشرده صوتی یا تصویری بینش مطهر و دیدن نمونه طرح درس ها، زمینه ساز تقویت بنیه علمی مدرس خواهد بود و تا حد مطلوب آمادگی ایجاد می‌کند.
البته علاوه بر جنبه‌های علمی و محتوایی، تقویت مهارت‌های تدریس نیز به عنوان شرط لازم از اهمیت بسیار برخوردار است که راهکار پیشنهادی، برگزاری هم زمان دوره‌های مطالعاتی بینش مطهر با کارگاه‌های ارزیابی و روش تدریس است تا در نهایت مربیانی قوی در هر دو جنبه محتوایی و روش تدریس تربیت شوند.
آیا سیر مطالعاتی بینش مطهر، برای گروه‌های سنی نوجوان و کودک نیز قابل ارائه است؟ به عبارت دیگر اگر بخواهیم در یک خانواده همه اعضا اعم از والدین و فرزندان در رده‌های سنی مختلف با این آثار انس بگیرند و به وحدت فکری برسند، راهکار عملی چیست؟
کتب اصلی بینش مطهر که مشتمل بر ۶۰ کتاب در قالب چهار سطح است، برای گروه‌های سنی کودک و نوجوان دشوار می‌باشد. با توجه به میزان زیاد تقاضا از سوی خانواده ها، مدارس و مساجد، طی سال‌های اخیر، مؤسسه بینش مطهر اقدام به تدوین کتبی با محوریت آثار شهید مطهری ویژه مخاطبان نوجوان کرده است که تا کنون چند جلد آن «بینش مطهر»، «آزادی انسان»، «آزادی بندگی» و «نهضت حسینی» انتشار یافته است. همچنین کتاب «کیف پر از سنگ» برگرفته از محتوای کتاب آزادی انسان، دومین کتاب از سیر مطالعاتی بینش مطهر، به عنوان یک نمونه داستان کودک تألیف و منتشر شده است.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
